Trong kho tàng giống vật nuôi truyền thống của Việt Nam, gà ác – còn gọi là ô cốt kê, gà đen, gà chân chì hay gà ngũ trảo – được xem là một trong những giống gà quý hiếm và có giá trị cao về mặt dinh dưỡng, y học cũng như kinh tế. Không chỉ là nguyên liệu cho những món ăn bổ dưỡng, gà ác còn được xem như một vị thuốc trong Đông y, mang lại hiệu quả chăm sóc sức khỏe và giúp người chăn nuôi cải thiện thu nhập đáng kể.

---

I. Gà ác là gì? Những tên gọi khác và đặc điểm nhận dạng

1. Các tên gọi phổ biến của gà ác

Giống gà này có nhiều tên gọi trong dân gian và sách y học truyền thống:

• Gà ác – Tên gọi thông dụng nhất

• Ô cốt kê – “Ô” nghĩa là đen, “cốt kê” là gà có xương

• Gà ngũ trảo – Gà có 5 ngón chân

• Gà chân chì – Chân có màu đen chì đặc trưng

• Gà đen – Gọi theo màu sắc thịt, xương và da

2. Đặc điểm nhận dạng nổi bật

Giống theo choidaga79 gà ác được công nhận là giống vật nuôi bản địa của Việt Nam, có những đặc điểm dễ nhận biết:

3. Xuất xứ và phân bố

Gà ác có nguồn gốc từ vùng đồng bằng sông Cửu Long và được nuôi phổ biến ở nhiều tỉnh miền Nam như Tiền Giang, Long An, Bến Tre… Hiện nay, mô hình nuôi gà ác đặc sản đang lan rộng ra miền Trung và miền Bắc.

---

II. Giá trị dinh dưỡng vượt trội của gà ác

1. Hàm lượng dinh dưỡng cao

Theo các nghiên cứu dinh dưỡng, thịt gà ác chứa nhiều dưỡng chất hơn thịt gà thường, bao gồm:

• Protein cao, ít chất béo

• Axit amin thiết yếu như lysine, methionine

• Khoáng chất: sắt, kẽm, canxi

• Vitamin nhóm B: B1, B2, B6, B12

• Collagen tự nhiên trong xương và da

Đặc biệt, melanin trong da và xương gà ác có khả năng chống oxy hóa, tăng sức đề kháng và hỗ trợ phòng ngừa nhiều bệnh tật.

2. Gà ác trong y học cổ truyền

Trong Đông y, gà ác được xếp vào hàng dược thiện, tức là thực phẩm vừa để ăn vừa có giá trị chữa bệnh. Một số công dụng nổi bật:

• Bổ khí huyết, tăng cường sinh lực

• An thai, dưỡng thai, rất phù hợp cho phụ nữ mang thai

• Chống suy nhược cơ thể, phục hồi sau ốm

• Hỗ trợ điều trị bệnh tim mạch, loãng xương, thiếu máu

---

III. Các món ăn bổ dưỡng từ gà ác

1. Gà ác tiềm thuốc bắc – món ăn quốc hồn quốc túy

Món ăn kinh điển nhất từ gà ác chính là gà ác tiềm thuốc bắc. Gà được nấu chín nguyên con với các vị thuốc như:

• Đảng sâm, táo tàu, kỳ tử, ý dĩ, thục địa

• Hạt sen, nhãn nhục, bạch truật

• Một số loại rễ, củ bổ âm – dương

Đây là món ăn cực kỳ bổ dưỡng, thường dùng cho:

• Người suy nhược, mới ốm dậy

• Phụ nữ mang thai hoặc sau sinh

• Người cao tuổi, người làm việc trí óc căng thẳng

2. Các món gà ác khác

Ngoài món gà tiềm, gà ác còn được chế biến thành nhiều món ngon khác:

• Gà ác hấp tỏi

• Gà ác hầm nấm đông cô

• Gà ác kho tiêu

• Cháo gà ác cho bé ăn dặm

• Gà ác nướng lá chanh – tăng hương vị và giảm mùi thuốc

---

IV. Nuôi gà ác – Mô hình chăn nuôi kinh tế cao

1. Gà ác dễ nuôi, ít tốn công chăm sóc

Gà ác có tập tính hiền lành, dễ thích nghi môi trường, ít mắc bệnh nên rất phù hợp với mô hình nuôi bán thâm canh hoặc nuôi thả vườn.

• Không cần chuồng trại cầu kỳ

• Ăn tạp: cám, rau xanh, côn trùng

• Ít tiêu tốn thức ăn, tăng trưởng ổn định

2. Hiệu quả kinh tế cao

Vì có giá trị dinh dưỡng cao, giá bán thịt gà ác thường gấp 2-3 lần so với gà thịt thông thường. Trung bình:

• Gà ác nguyên con: 200.000 – 300.000đ/con

• Gà ác làm sạch: 300.000 – 400.000đ/kg

• Món ăn gà ác tiềm: từ 80.000 – 150.000đ/bát tại nhà hàng

Với mô hình nuôi từ 200 – 500 con/lứa, người chăn nuôi có thể thu lãi từ 30 – 50 triệu đồng/lứa, tùy vào giá đầu ra và chi phí chăm sóc.

3. Cơ hội thị trường

Nhu cầu tiêu thụ thịt gà ác đang ngày càng tăng cao nhờ xu hướng ăn uống lành mạnh, kết hợp thực dưỡng và Đông y. Đặc biệt:

• Các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng tiêu thụ nhiều

• Nhà hàng, khách sạn cao cấp tìm nguồn cung gà ác ổn định

• Thị trường xuất khẩu sang Trung Quốc, Hàn Quốc, Singapore đang mở rộng

---

V. Hướng dẫn kỹ thuật nuôi gà ác

1. Chuồng trại

• Thoáng mát, sạch sẽ, cao ráo

• Nhiệt độ ổn định từ 20 – 30 độ C

• Lót nền bằng trấu, mùn cưa, thay thường xuyên

2. Thức ăn

• Thức ăn hỗn hợp dạng viên cho gà con

• Giai đoạn trưởng thành cho ăn thêm lúa, ngô, rau xanh

• Bổ sung vitamin, men tiêu hóa, khoáng chất định kỳ

3. Phòng bệnh

• Tiêm phòng đầy đủ các loại vacxin: Newcastle, Gumboro, tụ huyết trùng

• Tẩy giun định kỳ 2 – 3 tháng/lần

• Vệ sinh chuồng trại mỗi ngày

---

VI. Tiềm năng phát triển và bảo tồn giống gà ác

1. Bảo tồn giống thuần chủng

Hiện nay, Viện Chăn nuôi và một số cơ sở giống địa phương đang bảo tồn nguồn gene thuần chủng của gà ác để:

• Duy trì chất lượng thịt, xương đen đặc trưng

• Phòng chống tình trạng lai tạp làm mất phẩm chất giống

2. Khuyến khích phát triển vùng nuôi đặc sản

Nhà nước và các tổ chức khuyến nông đang thúc đẩy các mô hình nuôi gà ác tập trung ở các tỉnh miền Tây, Tây Nguyên nhằm:

• Đáp ứng nhu cầu tiêu thụ nội địa và xuất khẩu

• Tạo sinh kế bền vững cho người nông dân

• Phát triển sản phẩm OCOP, nâng tầm thương hiệu gà ác Việt Nam

---

VII. Kết luận

Gà ác (ô cốt kê) không chỉ là một giống gà quý hiếm của Việt Nam mà còn là biểu tượng cho sự kết hợp hoàn hảo giữa ẩm thực và y học dân gian. Với giá trị dinh dưỡng cao, khả năng chữa bệnh và hiệu quả kinh tế vượt trội, gà ác đang dần trở thành lựa chọn hàng đầu trong mỗi bữa ăn bổ dưỡng, đồng thời là hướng đi đầy tiềm năng cho các mô hình chăn nuôi đặc sản quy mô nhỏ đến lớn.